Sport met gevoel en gevoel

Een pleidooi voor een gedurfde verandering van perspectief

Ongetwijfeld is ons lichaam tot veel in staat. Dat kunnen we zien aan de prestaties van Tour de France wielrenners, Ironman finishers of bergbeklimmers. Kijken naar zulke professionele atleten of ambitieuze hobbyatleten kan ons motiveren in onze eigen trainingsarbeid. Het kan er echter ook voor zorgen dat we de huidige grens van de prestaties en motivatie van ons lichaam overschrijden. Je kunt dat vaak zien aan de houding en gezichten van hobbyatleten. Of het nu een jogger of een wegracer in de hete zomerzon is, of sportschoolratten in de heetste dagen van de zomer in het zweterige cursuslokaal of op de crosstrainer.

Wat motiveert ambitieuze sporters om enorme lichamelijke inspanningen te leveren? Wat maakt dat hobby-sporters verder gaan dan hun eigen motivatie? Waarom kun je meer op jezelf vertrouwen dan op hartslaghorloges, tracking apps en stappentellers? Hoe kan sport bevredigender en leuker worden in plaats van alleen maar inspannend? En hoe kun je meer zin en gevoel in je bewegingsprogramma brengen met buitentraining zoals Functional Training? De antwoorden krijg je hier.

Ik ben geen machine...

Ik ben een mens van vlees en bloed. In zijn nummer uit 2016 zingt Tim Bendzko over de monotonie van het functioneren. Deze monotonie heerst over menig atleet: rigide trainingsplannen die moeten worden gevolgd; een dieetverandering naar het volgende grote supervoedsel voor meer kracht en minder lichaamsvet; gestaag toenemende gewichten en weerstanden ongeacht spierpijn of vermoeidheid; een hersenloos proces van trainen met één oog op de stappenteller en MP3-speler terwijl je gedachten geconcentreerd zijn op je avondeten.

Als jij je ook zo voelt, dan ben je niet de enige. Dit is de frustrerende realiteit in bijna alle sportscholen wereldwijd, elke dag weer. En meer nog: dit is een hersenloze, kwalitatief inferieure en ineffectieve manier van trainen. Maar voel je niet te slecht. Ik ben jarenlang hetzelfde geweest.

We kunnen deze ontwikkeling op veel sociale gebieden waarnemen, sport is er slechts één van. De prestatiemaatschappij vindt zijn weg naar de peuterspeelzaal: welk kind kan als eerste x? Vroege interventie op de kleuterschool, gevolgd door een rigide schoolprogramma en universiteit of stage. Burn-out, ernstigere ziekten in steeds jongere jaren of een gebrek aan perspectief maken dit plaatje compleet. Functioneren als kleine tandwielen zonder iets in twijfel te trekken? Of losbreken zoals Tim Bendzko in de video bij het eerder genoemde nummer?

Ga jezelf pushen

Udo Bölts duwde zijn toenmalige ploegleider Jan Ullrich naar de Tour de France overwinning in 1997 met de legendarische uitroep 'martel jezelf, sukkel'. Ook in de professionele sport staat functioneren voorop. Maar waarom?

Om dit te begrijpen moeten we het begrip van de mens als een puur fysiek lichaam met voortdurende biochemische processen uitbreiden met zijn/haar gedachten en gevoelens en met zijn/haar intellectualiteit. Deze aspecten worden misschien al aangeraakt door sportpsychologie en mentale training voor sporters. Simplonik als wetenschap van de eenvoud leidt deze af uit natuurwetten.

Alles begint wanneer we als kind worden verwekt en geboren. Op een bepaald moment, of het nu in de baarmoeder van onze moeder is of als baby of op de kleuterschool, ervaren we dat we niet worden geaccepteerd als wie we zijn. Misschien was het gewoon omdat we huilden terwijl de volwassenen zich op iets anders moesten concentreren omdat ze gestrest waren. Toch lijkt deze ervaring bedreigend. We hebben immers een gemeenschap nodig om te overleven - vooral als kind. Nu gaan we op zoek naar manieren om erkenning te krijgen. We denken dat de gemeenschap ons aardig vindt als we functioneren zoals ze van ons verwachten.

Met dit soort procedures leren we veel waarheden en geloofssystemen in ons leven. Voorbeeld: 'Alleen als je snel en sterk bent, ben je iets waard'. 'Je kunt alleen iets van jezelf maken als je jezelf laat gelden'. 'Ik ben pas trots op je als je van de 5 meter duikplank springt'. Onze individuele geloofssystemen vormen ons wereldbeeld en geven vorm aan onze ambitie. Ambitie voor prestaties en aanpassing die - zo hopen we - aandacht oplevert.

Het beschreven proces zit in ieder mens. Als we het niet begrijpen, kan het een tragische stimulans worden voor een nooit bevredigende inspanning. Persoonlijke records kunnen op deze manier worden behaald, maar altijd met de slepende twijfel of ze al goed genoeg zijn of niet. Of had het ook nog beter gekund? Zo martel je jezelf met het tillen van steeds grotere gewichten, het beklimmen van steeds hogere bergen, steeds sneller en verder rennen. Op een gegeven moment pas je niet eens meer door de deur met je bergen spieren. Maar: een echt gevoel van prestatie krijg je nooit. In plaats daarvan wordt de euforie over een nieuw bereikt doel snel gevolgd door innerlijke leegte. En de automatische cirkel van het zoeken naar een nieuw doel leidt tot de dwang om nieuwe, vaak nog hogere, inspanningen te leveren.

Ik ben een mens van vlees en bloed

De recente ontwikkelingen laten zien dat je meer luistert naar de hartslaghorloges, stappentellers en vuistregels van trendy richtlijnen dan naar je innerlijke stem. Heb je geen zin meer om verder te joggen maar heb je nog maar 400 calorieën verbrand? Ga dan door. Je hebt de afgelopen drie weken met 110 kg gebankt, dus nu is het tijd voor 10 kg meer. Ook al heb je al weken last van je schouder. Denk je dat dit niets te maken heeft met je behoeften, je innerlijke stem en je gevoel ten opzichte van training?

Het geheim is balans: actieve en herstellende fases moeten gedurende de dag in balans zijn. In het wild heeft activiteit bijna altijd te maken met vechten of vluchten en is het een mechanisme om te overleven. Het gaat hand in hand met stress. Spieren worden samengetrokken voor krachtige bewegingen. Zodra het overleven is gewaarborgd, schakelt het organisme terug naar ontspanning en herstel.

Verantwoordelijk voor het controleren van deze balans zijn de complementaire krachten, het sympathische en parasympathische zenuwstelsel. Het leven, en daarmee je bewegingsprogramma en sport, wordt onwillekeurig moeilijk zodra activiteit de boventoon voert.

Geen twijfel mogelijk: inspannende bewegingen zoals bij training of sport kunnen tot activiteit worden gerekend. En toch is er een intuïtieve prestatie- en passiegrens. Deze grens communiceert in eerste instantie via gevoelens. Geen motivatie, zin in iets anders, verveling of behoefte aan frisse lucht zijn slechts enkele voorbeelden van hoe ons lichaam met ons communiceert. Als we ervoor kiezen om deze gevoelens te negeren - en liever naar onze fitnessgadgets luisteren - zal ons lichaam overschakelen op andere signalen zoals spieren die opspelen, pijn of gebrek aan energie. Psyche en lichaam gaan hand in hand.

Leer de kunst van beweging

Met de afleiding van motivatie voor sport in gedachten kunnen we de ware zin van beweging begrijpen: welke beweging of sport je ook kiest, de ware zin ontvouwt zich pas zodra je je focus en gevoel concentreert op het doen. Je bent plotseling vrij van gedachten over wat er zou kunnen gebeuren. Je voelt alleen ware focus op het moment. Je zoektocht naar herkenning verdwijnt naar de achtergrond. Je lichaam is in actie en toch ontspannen en verstandig. Je gevoelens zijn open en vrij.

Laten we een voorbeeld nemen om dit te verduidelijken: als je bijvoorbeeld een steile berg op gaat, kun je of snotterend naar de bergtop kijken en dan naar je hartslaghorloge. Of je gaat zo op in de actie en het moment dat je volledig geconcentreerd bent op elke stap. De volgende stap is altijd de belangrijkste.

Hoe kunnen we dit bereiken in ons bewegings- of sportprogramma? Mensen hebben vijf zintuigen. Door ze te gebruiken ervaren we de wereld. Dit klinkt eenvoudig genoeg en is voor de meeste mensen duidelijk. Er zijn echter indrukwekkende voorbeelden uit de sportschool waar we dit niet begrijpen: we brengen het grootste deel van de dag binnen door en voor onze trainingen gaan we ook naar binnen. De temperaturen zijn bijna altijd aangenaam, we hebben de kunst van constante lichtomstandigheden 24 uur per dag onder de knie en geluiden - soms zelfs ruis - zijn altijd aanwezig. Als de muziek van de geluidsinstallatie van de sportschool niet genoeg is, voegen we muziek van onze mp3-spelers toe. Zo kunnen we onszelf afleiden van de eentonigheid van ons trainingsprogramma door elke drie minuten een ander nummer te kiezen. Deze zintuiglijke overbelasting is inspannend, ons zenuwstelsel reageert gestrest. Het sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd.

Als we echter de natuur ingaan en tot rust komen om haar te waarderen, ervaren we een bandbreedte van schijnbaar eindeloze zintuiglijke waarneming. En we ervaren het op een niveau dat natuurlijk en verwerkbaar is voor ons mensen. De wind in ons haar, in ons gezicht en op onze huid, de ontelbare kleurnuances van bladeren of de stilte waarin we een veelheid aan vogelstemmen, krekels en de regen die op plassen en bladeren slaat herkennen. Je eigen leven begint een enorme diepte te krijgen. We leven en voelen ons opnieuw verbonden met de natuur.

We kunnen ons sportprogramma implementeren in deze staat van één zijn met de natuur en de omgeving. De flexibiliteit van Functional Training met zijn lichte en eenvoudige uitrusting of duursporten maakt ons onafhankelijk van externe omstandigheden zoals openingstijden en stelt ons in staat te trainen zoals we op dat moment willen. En als je lichaam om een pauze vraagt: gun het die. Door je individuele prestatielimiet te accepteren en je verlangen naar beweging te voelen op misschien heel andere uren dan normaal, kun je na enige tijd van heroriëntatie een nieuw bevredigend bewegingsprogramma bereiken. Sport wordt dan steeds meer een spel. Weliswaar inspannend op het moment zelf, maar bevredigend omdat je nergens anders aan denkt. Veel plezier met het herontdekken van je natuur.